طلاق غیر توافقی چقدر طول میکشد؟

تأیید شده توسط وکلای متخصص آی دادرس

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، جهت راهنمایی از وکلای آی دادرس مشاوره بگیرید.

طلاق غیر توافقی چقدر طول میکشد؟ هیچ پاسخ واحد و قطعی برای این سؤال وجود ندارد؛ چرا که پرونده‌ی هر زوج بنا بر شرایط زندگی و سطح اختلافات آن‌ها متفاوت است. با این حال می‌توان به‌صورت کلی بازه‌ی زمانی زیر را برشمرد:

• حداقل سه ماه تا شش ماه
  در خوش‌بینانه‌ترین حالت، اگر مراحل دادگاه بدوی سریع پیش برود، طرفین حضور داشته باشند، مدارک کامل باشد و اعتراضی صورت نگیرد، ممکن است ظرف چند ماه تکلیف مشخص شود و رأی صادره قطعی شود.
• شش ماه تا یک سال
  در اغلب پرونده‌های طلاق غیر توافقی، به‌خصوص اگر یک طرف نخواهد به‌سرعت این جدایی را بپذیرد یا در موضوعات مالی دچار اختلاف جدی باشند، یا زن نیاز داشته باشد دلایل عسر و حرج را ثابت کند، روند رسیدگی به‌طور معمول به یک سال می‌رسد.
• یک سال به بالا
  اگر پای اعتراض‌های مکرر به میان بیاید، نیاز به کارشناسی‌های متعدد وجود داشته باشد، یا پرونده وارد مرحله‌ی فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور شود، فرایند ممکن است بیشتر از یک سال هم زمان ببرد. مخصوصاً اگر یکی از زوجین از حضور در جلسات دادگاه استنکاف کند یا عمداً پرونده را به تعویق بیندازد.

در یک نمای کلی می‌توان گفت برای خانمی که بدون داشتن وکالت در طلاق (حق طلاق) یا شروط ضمن عقد قصد جدایی دارد، این زمان می‌تواند طولانی‌تر هم بشود؛ زیرا باید دلایل کافی برای متقاعد کردن دادگاه بیاورد و در صورت اعتراض شوهر، احتمال معطل ماندن پرونده در مراحل تجدیدنظر و فرجام افزایش می‌یابد.

نگاهی کلی به مفهوم طلاق غیر توافقی

طلاق غیر توافقی همان گونه که از نامش پیداست، زمانی اتفاق می‌افتد که دست‌کم یکی از زوجین تمایل به جدایی داشته باشد اما توافقی در خصوص مسائل و تبعات مالی، حضانت فرزندان، نفقه، اجرت‌المثل، مهریه یا سایر امور پیدا نشود.

در این حالت دادگاه باید وارد رسیدگی ماهوی شده، اظهارات هر دو طرف را بررسی کند و با در نظر داشتن قوانین شرعی و مدنی، حکم مقتضی را صادر نماید.

در مقابل، طلاق توافقی با رضایت دوطرفه شکل می‌گیرد و زوجین پیش از ورود به دادگاه یا در همان مراحل بدوی، بر سر تمام حقوق مالی و غیرمالی (مهریه، نفقه، جهیزیه، حضانت فرزندان، اجرت‌المثل ایام زوجیت و غیره) به توافق می‌رسند. طبیعی است که وقتی اختلافی باقی نمانده باشد، طول فرایند کمتر است.

اما در طلاق غیر توافقی کار به این سادگی پیش نمی‌رود و چون دادگاه باید برای حل اختلافات ورود کند، معمولاً زمان رسیدگی افزایش می‌یابد.

چرا طلاق غیر توافقی زمان‌بر است؟

اغلب افراد وقتی تصمیم به جدایی می‌گیرند، دوست دارند روند طلاقشان هرچه سریع‌تر خاتمه یابد؛ اما طلاق غیر توافقی ممکن است بسیار طولانی شود. دلایل زیادی برای این امر وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. سه مرحله‌ای بودن رسیدگی
   در اغلب پرونده‌های حقوقی از جمله دعاوی طلاق، دادگاه بدوی، دادگاه تجدیدنظر و در مواردی خاص امکان رسیدگی در دیوان عالی کشور وجود دارد. اگر یکی از طرفین یا هر دو، بخواهند از حق اعتراض خود استفاده کنند، روند دادرسی از یک دادگاه به دادگاه دیگر طول می‌کشد. همین اعتراض‌های پیاپی باعث می‌شود که رسیدگی در هر مرحله چندین ماه طول بکشد.
2. لزوم ارائه‌ی دلایل و مدارک کافی
   در طلاق غیر توافقی، به‌ویژه اگر زن خواهان طلاق باشد، اثبات دلایل و مستندات قانونی (مثلاً عسر و حرج یا تحقق یکی از شروط ضمن عقد) بسیار مهم است. گردآوری، ارائه و ارزیابی این دلایل و مدارک در دادگاه، نیازمند زمان و صبر است.
3. تشریفات قانونی
   اگر مدارک هویتی، عقدنامه یا شناسنامه، ناقص باشد یا یکی از طرفین در جلسات دادرسی شرکت نکند، فرایند طولانی‌تر خواهد شد. چرا که دادگاه باید ابلاغیه‌های متعدد بفرستد، منتظر پاسخ طرف غایب باشد و روند پرونده معمولاً به تأخیر می‌افتد.
4. اختلاف در مسائل جانبی
   مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، حضانت فرزندان و حق ملاقات، هرکدام می‌تواند محل اختلاف و درگیری باشد. وقتی روی این موارد توافق نشده باشد، در دادگاه باید یک‌به‌یک رسیدگی و حکم صادر شود. این امر خود باعث طولانی شدن روند طلاق غیر توافقی می‌شود.
5. ارجاع به کارشناسی یا مشاوره
   گاه ممکن است دادگاه برای بررسی صلاحیت یکی از زوجین در حضانت فرزند، ادعای سوءرفتار یا اثبات مسائل مالی، پرونده را به کارشناسان رسمی یا به مشاوره خانواده ارجاع دهد. تردیدی نیست که دریافت و اجرای نظریه‌ی کارشناسی هم به زمان نیاز دارد.

مراحل اصلی در طلاق غیر توافقی

به صورت معمول، روند رسیدگی به طلاق غیر توافقی را می‌توان به چند مرحله‌ زیر تقسیم کرد. این ساختار کلی ممکن است در برخی از شعب دادگاه خانواده یا استان‌های مختلف، اندکی تفاوت شکلی داشته باشد اما رویه‌ی اصلی در سراسر کشور مشابه است:

1. ثبت دادخواست در دادگاه خانواده
   • کسی که قصد جدایی دارد (زن یا مرد)، باید دادخواستی تحت عنوان «صدور گواهی عدم امکان سازش یا «حکم طلاق تنظیم کرده و تقدیم دادگاه خانواده نماید.
   • در این دادخواست مهم است که دلایل و مستندات قانونی برای طلاق غیر توافقی ارائه شود. اگر زن خواهان طلاق است و شوهر راضی نیست، ارجاع به شروط ضمن عقد یا عسر و حرج (مطابق ماده 1130 قانون مدنی) لازم خواهد بود.
   • هزینه‌ی دادرسی در این مرحله توسط خواهان طلاق پرداخت می‌شود. در صورت اعسار، امکان درخواست معافیت از هزینه‌ی دادرسی هم وجود دارد.
2. ارجاع پرونده و تعیین شعبه
3. پس از ثبت دادخواست در دفتر خدمات قضایی، پرونده به صورت سیستمی به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع می‌شود.
4. تاریخ رسیدگی تعیین می‌گردد و از طریق ابلاغ الکترونیکی (سامانه ثنا) به طرفین اطلاع داده می‌شود.
5. در وقت رسیدگی، قاضی اظهارات هر دو طرف را می‌شنود و در صورت نیاز آنان را به مشاوره ارجاع می‌دهد.
6. اگر اختلاف شدید باشد یا طرف غایب بماند، جلسات ممکن است تجدید شود. گاهی دادگاه صلاح می‌بیند که پرونده ابتدا در شورای حل اختلاف بررسی شود تا شاید صلح و سازشی صورت گیرد.
7. مدارک، لوایح و اسناد مالی (مهریه، جهیزیه، مستندات پرداخت نفقه یا دلایل ضرب‌وشتم و غیره) باید در این مرحله ارائه شوند.
8. پس از تکمیل تحقیقات و شنیدن دفاعیات و مستندات طرفین، قاضی رأی صادر می‌کند. این رأی ممکن است صدور «گواهی عدم امکان سازش باشد (اگر اختلاف به مرحله‌ی جدی رسیده و طلاق قابل انجام باشد) یا ممکن است تقاضای طلاق رد شود.
9. در صورت اعتراض هرکدام از زوجین، امکان تجدیدنظرخواهی وجود دارد.
10. اگر رأی دادگاه بدوی موافق طلاق باشد و هر دو طرف اعتراض نکنند، رأی قطعی شده و گام بعدی جاری شدن صیغه طلاق در دفترخانه خواهد بود.
11. اگر یکی از طرفین معترض باشد، پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می‌شود.
12. رأی دادگاه تجدیدنظر نیز در برخی موارد می‌تواند در دیوان عالی کشور قابل فرجام باشد (البته این موضوع بستگی به نوع دادنامه و قوانین مرتبط دارد).
13. اگر رأی طلاق قطعی شود، گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق با اعتبار سه ماهه صادر می‌گردد.
14. در صورت عدم اجرا در این مهلت، اعتبار گواهی از بین می‌رود و روند باید دوباره آغاز شود.
15. با حضور یا اعلام وکالتی یکی از طرفین، دفترخانه‌ی رسمی طلاق صیغه‌ی طلاق را جاری و ثبت می‌کند.
16. جلسات دادرسی
17. صدور رأی دادگاه بدوی
18. تجدیدنظرخواهی و احتمال فرجام‌خواهی
19. ثبت طلاق در دفترخانه

طلاق غیر توافقی از طرف زن و مرد؛ تفاوت در زمان

اگرچه شیوه‌ی طرح دعوی و اصول کلی رسیدگی در مورد طلاق غیر توافقی یکسان است، اما بسیاری از حقوقدانان معتقدند که در عمل، طلاق به درخواست مرد سریع‌تر از طلاق به درخواست زن انجام می‌گیرد. علت نیز روشن است:

1. حق یک‌جانبه‌ی طلاق برای مرد در فقه و قانون مدنی
   به موجب ماده‌ی 1133 قانون مدنی و مبانی فقهی، اختیار طلاق در دست مرد است. اگرچه او هم باید تشریفات دادگاه و حقوق مالی زوجه را رعایت کند، اما اثبات حقانیت یا وجود شرایط خاصی برای طلاق از سوی مرد الزام‌آور نیست.
2. نیاز زن به ارائه‌ی دلایل موجه
   در صورتی که زن خواهان طلاق باشد، باید یا از حق طلاق (وکالت در طلاق) استفاده کند یا عسر و حرج و دلایل قانونی را به اثبات برساند یا یکی از شروط ضمن عقد که در زمان نکاح امضا شده، محقق شود. به‌دست آوردن اسناد، شهادت شهود، مراجعه به پزشکی قانونی و... همگی زمان‌بر است و روند صدور حکم را طولانی می‌کند.
3. امکان بخشش حقوق مالی
   مرد در طلاق به درخواست خودش، باید حقوق مالی زن را تعیین تکلیف کند. اگر زن تمام حقوقش را طلب کند، ممکن است طولانی شود؛ اما اگر توافقی صورت نگیرد، دادگاه باید وارد بررسی دقیق شود که خود زمان‌بر است. در مقابل، گاهی زن برای گرفتن طلاق، ناچار می‌شود مهریه را ببخشد یا بخشی از آن را بذل کند که موضوع را پیچیده می‌کند اما منجر به کاهش زمان هم می‌شود؛ چون به‌نوعی مصالحه برای پایان دادن به زندگی مشترک است.

جدول مقایسه زمان تقریبی طلاق توافقی و غیر توافقی

در ادامه، یک جدول مقایسه ساده از منظر زمان و برخی ویژگی‌ها ارائه می‌شود. البته اعداد صرفاً جنبه‌ی میانگین دارند و همیشه استثناهایی وجود دارد.

چه مواردی بر طول مدت طلاق غیر توافقی می‌افزایند؟

1. اعتراضات مداوم: اگر حکم دادگاه بدوی به نفع یک طرف صادر شود، احتمال دارد طرف مقابل در دادگاه تجدیدنظر اعتراض کند و حتی موضوع به دیوان عالی کشور هم برسد.
2. عدم دسترسی به مدارک مهم: فقدان شناسنامه، سند ازدواج، آزمایش‌های پزشکی قانونی یا مستنداتی که قرار است سوءرفتار را اثبات کند، همه می‌تواند روند رسیدگی را به تعویق بیندازد.
3. حضور نیافتن در جلسات دادگاه: عدم حضور یک طرف (یا هر دو طرف) باعث تجدید جلسه و زمان‌بر شدن رسیدگی می‌شود.
4. اختلافات مالی عمیق: زمانی که درباره‌ی مهریه، اجرت‌المثل، نفقه معوقه یا جهیزیه توافقی در کار نباشد، دادگاه باید یکایک این موارد را بررسی کند. گاه کارشناسی و استعلام‌های متعدد هم در پیش است.
5. پرونده‌های هم‌عرض: در برخی مواقع، هم‌زمان با درخواست طلاق، پرونده‌ی ضرب و جرح، مطالبه مهریه یا جرم‌های خانوادگی دیگری هم در جریان است. تعدد پرونده‌ها باعث طولانی شدن کار می‌شود.

نقش وکیل در کوتاه شدن مدت طلاق غیر توافقی

بی‌تردید داشتن وکیل مجرب در دعاوی خانوادگی، تأثیر بسیاری در کاهش زمان و استرس طرفین دارد. وکیل می‌تواند:

• مدارک لازم را به‌موقع جمع‌آوری کند: سرعت در ارائه‌ی اسناد، گواهی‌ها و شهادت شهود از طولانی شدن دادرسی جلوگیری می‌کند.
• از ایرادات شکلی و ماهوی در دادخواست اجتناب کند: یک ایراد کوچک در تنظیم دادخواست می‌تواند پرونده را از نظر اداری به تعویق اندازد.
• لزوم حضور موکل در برخی جلسات را کاهش دهد: بسیاری از امور اداری و قضایی توسط وکیل انجام می‌شود و نیاز به حضور فیزیکی موکل نیست.
• احتمال اعتراض و شکست در تجدیدنظر را کم کند: با دفاع قوی و ارائه‌ی مستندات درست، رأی دادگاه بدوی می‌تواند در همان مرحله قطعی شود.

وکیل پایه یک دادگستری در کرج و کارشناس حقوق خصوصی، جناب آقای مهدی حکیمی با بیش از ۱۰ سال تجربه موفق در پیگیری پرونده‌های خانواده، یکی از چهره‌های شناخته‌شده در کرج و حومه به‌شمار می‌رود.

سابقه‌ی درخشان ایشان در طرح و دفاع از دعاوی مختلف—including طلاق غیر توافقی—سبب شده تا طبق آمار پرونده‌های وکالتی، درصد بالایی از موکلان ایشان به نتیجه‌ی مورد انتظارشان دست یابند.

از سویی، تعهد حرفه‌ای، تسلط بر قوانین جدید حمایت از خانواده و پشتیبانی قدم‌به‌قدم موکل در تمام مراحل، از نقاط قوت این مجموعه به‌شمار می‌آید.

شرایط گرفتن طلاق غیر توافقی از طرف زن

همان‌طور که گفته شد، اگر زن بدون رضایت شوهر، خواهان جدایی باشد، کار ساده‌ای پیش‌رو ندارد؛ زیرا طبق قانون مدنی ایران، اصل طلاق در اختیار مرد است. با این حال، قانون‌گذار شرایطی را پیش‌بینی کرده که زن بتواند با استناد به آن‌ها از دادگاه حکم طلاق غیر توافقی بگیرد:

1. عسر و حرج زوجه: طبق ماده‌ی 1130 قانون مدنی، هرگاه ادامه‌ی زندگی مشترک، مشقت و سختی غیرقابل تحمل برای زن داشته باشد، عسر و حرج محقق می‌شود. اثبات ترک زندگی زناشویی توسط شوهر، اعتیاد شدید و مضر، بیماری صعب‌العلاج، سوءرفتار و ضرب‌وشتم و مواردی از این دست می‌تواند مبنای عسر و حرج باشد.
2. تحقق شروط دوازده‌گانه عقدنامه: در سند ازدواج رسمی، شروطی پیش‌بینی شده که اگر مرد در زمان عقد آن‌ها را امضا کرده باشد و بعداً یکی از آن شروط نقض شود (مثل ازدواج مجدد بدون رضایت زوجه، محکومیت به حبس طولانی، اثبات ناتوانی جنسی یا عقیم بودن مرد و ...)، زن می‌تواند از دادگاه درخواست طلاق کند.
3. وکالت در طلاق (حق طلاق): اگر در سند ازدواج یا به‌صورت جداگانه شوهر به همسرش وکالت داده باشد که هر زمان بخواهد، خود را مطلقه کند، این روش ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای زن خواهد بود. زیرا نیازی به اثبات عسر و حرج نیست و زن به‌عنوان وکیل از طرف شوهر صیغه‌ی طلاق را جاری می‌کند.

شرایط گرفتن طلاق غیر توافقی از طرف مرد

مرد طبق ماده‌ی 1133 قانون مدنی هر زمان که بخواهد می‌تواند همسر خود را طلاق دهد، منوط به رعایت حقوق مالی زوجه. این حقوق شامل موارد زیر است:

• مهریه: پرداخت یا تعیین تکلیف مهریه که عندالمطالبه است.
• نفقه و اجرت‌المثل: اگر در طول زندگی مشترک زن حق نفقه داشته باشد و مرد آن را پرداخت نکرده باشد یا زن بابت امور خانه اجرت‌المثل طلب کند، باید تعیین تکلیف شود.
• جهیزیه: معمولاً مربوط به اموال متعلق به زن است که باید به وی مسترد گردد.
• حضانت فرزندان: اگر فرزند مشترک زیر سن حضانت وجود دارد، مرد باید وضعیت فرزندان را روشن کند.

در طلاق غیر توافقی از جانب مرد نیز ممکن است زن در مقام خوانده، اعتراض کند و پرونده طولانی شود. اما مرد معمولاً مجبور نیست عسر و حرج یا موارد دیگری را ثابت کند.

راهکارهایی برای تسریع طلاق غیر توافقی

1. همکاری نسبی با طرف مقابل: هر چه میزان تنش و دشمنی کمتر باشد، امکان حل‌وفصل سریع‌تر پرونده افزایش می‌یابد.
   حتی در طلاق غیر توافقی نیز امکان مصالحه‌ی نسبی در بخشی از مسائل (مثلاً بخشی از مهریه یا توافق درباره حضانت) می‌تواند فرایند را کوتاه‌تر کند.
2. مدارک کامل و مستند: مراجعه زودهنگام به وکیل و تهیه‌ی مدارک لازم (سند ازدواج، گواهی عدم بارداری، گواهی‌های پزشکی قانونی در خصوص سوءرفتار، اسناد مالی و …) باعث می‌شود وقت دادگاه بیهوده تلف نشود.
3. شرکت در جلسات دادرسی: هر گونه غیبت و عدم حضور در دادگاه، موجب تجدید جلسه و طولانی شدن فرایند می‌شود؛ بنابراین حضور به‌موقع طرفین اهمیت زیادی دارد.
4. پیگیری مستمر: گاه برخی پرونده‌ها به دلیل سهل‌انگاری یا تأخیر در ارائه‌ی لایحه به دادگاه، ماه‌ها راکد می‌مانند. پیگیری منظم و دقیق از طریق وکیل، مانع اتلاف وقت خواهد شد.

جمع‌بندی

همان‌طور که دیدیم، این‌که طلاق غیر توافقی چقدر طول میکشه یا به‌عبارت دیگر طلاق غیر توافقی چقدر طول میکشد، بستگی به عوامل مختلفی دارد؛ از جمله سطح اختلافات، حضور یا عدم حضور طرفین در جلسات، حجم اعتراضات و نوع دلایلی که باید اثبات شوند.

به‌طور میانگین، می‌توان بازه‌ای بین ۶ ماه تا یک سال و حتی بیشتر را برای چنین پرونده‌هایی در نظر گرفت.

در مواردی که مرد خواهان طلاق باشد یا زوجین بخشی از مشکلات را توافقی حل کنند، این زمان می‌تواند کوتاه‌تر شود؛ اما هر چه اختلافات بیشتر باشد و اسناد و مدارک پیچیده‌ای در میان باشد، احتمال رسیدن پرونده به دادگاه تجدیدنظر یا دیوان عالی کشور افزایش می‌یابد و روند طولانی‌تر خواهد شد.

اگرچه هیچ تضمینی برای کوتاه شدن صددرصدی این مسیر وجود ندارد، اما بهره‌گیری از یک وکیل باتجربه، تأمین مدارک لازم از ابتدای کار، و پرهیز از لجاجت و حضور نیافتن در دادگاه، می‌تواند مسیر را هموارتر سازد.

در این میان، جناب آقای مهدی حکیمی به‌عنوان وکیل پایه یک دادگستری و کارشناس ارشد حقوق خصوصی با سابقه‌ای درخشان در پرونده‌های حقوق خانواده، می‌تواند به متقاضیان طلاق غیر توافقی کمک کند تا در کم‌ترین زمان ممکن، تکلیف زندگی خود را مشخص کرده و از پیچیدگی‌های بی‌مورد در فرایند طلاق بکاهند.

درباره‌ی سوابق و خدمات حقوقی

• بیش از ۱۰ سال تجربه‌ی تخصصی در حوزه‌ی وکالت دادگستری، مشاوره‌ی حقوقی و دفاع از حقوق موکلان در مراجع قضایی.
• درصد موفقیت بالای پرونده‌ها که بیانگر پیگیری جدی، ارائه‌ی راهکارهای خلاقانه‌ی حقوقی و احترام به حقوق موکلان است.
• ۱۵۸۴ پرونده‌ی موفق در زمینه‌های مختلف، به‌ویژه دعاوی خانواده، حقوقی، کیفری و مسائل ملکی.

چنانچه در مسیر طلاق غیر توافقی با پرسش‌های حقوقی یا موانع پیچیده روبه‌رو هستید، مشاوره و همراهی یک وکیل متعهد می‌تواند گره‌گشا باشد. با اعتماد به تجربه‌ی وکیل خبره، علاوه بر دفاع از حقوق قانونی، می‌توان زمان طلاق را به شکل محسوسی کاهش داد و از سردرگمی در روال‌های دادرسی پیشگیری کرد.

در یک نگاه کلی، پاسخ کوتاه به این پرسش که طلاق غیر توافقی چقدر طول میکشد؟ این است که بسته به شرایط، حدود شش ماه تا یک سال یا حتی بیشتر زمان نیاز است؛ اما اقدام آگاهانه، ارائه‌ی مستندات دقیق و استفاده از تخصص وکیل، مسیر را تسهیل کرده و از فرسایشی شدن روند جلوگیری می‌کند.

مؤسسه حقوقی طلوع صبح عدل آراز

تمامی وکلایی که از طریق این سامانه به شما معرفی می‌شوند، همگی از اعضای فعال مؤسسه حقوقی طلوع صبح عدل آراز هستند که با شماره ثبت ۴۳۸۱۶ در حال فعالیت می‌باشد. این مؤسسه با نظارت دقیق بر عملکرد وکلا و ارائه خدمات تخصصی در حوزه‌های مختلف حقوقی، تضمین‌کننده‌ی کیفیت و اعتبار مشاوره‌ها و پیگیری‌های حقوقی ارائه‌شده است. با اطمینان می‌توانید امور حقوقی خود را به این مجموعه بسپارید، چرا که تمامی مراحل توسط تیمی حرفه‌ای و مورد تأیید مؤسسه انجام می‌گیرد.

سوالات متداول