طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد؟

تأیید شده توسط وکلای متخصص آی دادرس

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی شماست. قبل از هرگونه اقدام، جهت راهنمایی از وکلای آی دادرس مشاوره بگیرید.

طلاق یک طرفه از طرف مرد یکی از شیوه‌های پایان دادن به زندگی زناشویی در نظام حقوقی ایران است. در این نوع طلاق یک طرفه، شوهر بدون نیاز به توافق همسر خود و حتی بدون ارائه دلیل خاص، حق دارد روند جدایی را آغاز کند.

با وجود این، «طلاق از طرف مرد» مستلزم رعایت تشریفاتی قانونی است که به دلیل توجه قانون‌گذار به حقوق مالی و معنوی زن، ممکن است بیش از انتظار مرد به طول انجامد. ازاین‌رو، پرسش «طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد» همواره ذهن بسیاری از زوج‌ها را درگیر کرده است.

باید توجه داشت که اگر زن اعتراضی به حکم دادگاه نداشته باشد و شرایط مالی وی نیز روشن شود، معمولاً در حدود چهار تا پنج ماه می‌توان به حکم قطعی طلاق رسید. اما اگر زن به رأی اعتراض کند، روند دادرسی به دادگاه تجدیدنظر و گاه دیوان عالی کشور کشیده می‌شود و ممکن است تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.

بنابراین، تعیین زمان قطعی اجرای طلاق یک طرفه از طرف مرد به مواردی همچون تعداد اعتراضات زوجه و پیچیدگی‌های پرونده بستگی دارد.

طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد؟

زمانی که مردی تصمیم می‌گیرد با استفاده از حق قانونی خود درخواست طلاق بدهد، نخستین پرسشی که ممکن است به ذهن برسد این است که «طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد؟». در نظام حقوقی ایران، طبق ماده 1133 قانون مدنی، حق طلاق در اصل به مرد داده شده است و او می‌تواند بدون اینکه الزاماً نیازمند دلیل حقوقی خاصی باشد، فرایند طلاق را آغاز کند.

با این حال، برخلاف گذشته که مرد می‌توانست به‌سرعت و صرفاً با مراجعه به دفترخانه همسرش را طلاق دهد، امروزه با وضع مقرراتی دقیق‌تر و پیچیده‌تر، این روند طولانی‌تر شده و مرد ملزم است پیش از ثبت طلاق، مراحل قانونی متعدد و گاه دشواری را پشت سر بگذارد.

در این مقاله تلاش می‌شود تا همه جوانب طلاق یک طرفه از طرف مرد تشریح شود و ضمن پاسخ دادن به پرسش‌های متداول درباره مدت‌زمان، شرایط و مسائل مالی، جنبه‌های گوناگون این فرایند مورد بررسی قرار گیرند.

طلاق یک طرفه از طرف مرد چیست؟

واژه «طلاق یک طرفه» اغلب به معنای آن است که یکی از زوجین، بدون داشتن توافق و رضایت طرف مقابل، خواهان جدایی می‌شود. وقتی صحبت از طلاق یک طرفه از طرف مرد به میان می‌آید، منظور این است که شوهر، رأساً و بدون داشتن توافق با همسر خود، درخواست طلاق را به دادگاه خانواده ارائه می‌کند.

این حق در شرع و قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است؛ به طوری که مرد برای پایان دادن به رابطه زناشویی نیاز به اثبات دلیل خاصی نظیر تخلف همسر خود ندارد.

با این همه، حقوق مالی زن از جمله مهریه، نفقه، اجرت‌المثل و غیره همچنان پابرجا هستند و عدم توجه به آن‌ها می‌تواند ثبت نهایی طلاق را با دشواری مواجه کند.

مراحل طلاق یک طرفه از طرف مرد

برای آنکه فرایند طلاق از طرف مرد به‌صورت صحیح و منطبق با قانون پیش برود، مرد باید چند مرحله مهم را پشت سر بگذارد تا در نهایت بتواند گواهی عدم امکان سازش را گرفته و سپس صیغه طلاق را جاری کند. در ادامه این مراحل را به‌صورت توضیحی بیان می‌کنیم:

نخستین گام، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. مرد باید دادخواست صدور گواهی عدم امکان سازش را تنظیم کند. در این دادخواست، مشخصات طرفین، مشخصات عقدنامه یا رونوشت آن و همچنین دلایل کلی تقاضای طلاق ذکر می‌شود. البته ذکر دلایل موجه الزامی نیست، اما معمولاً شرح وضعیت زندگی مشترک و مشکلات پیش‌آمده می‌تواند در رسیدگی دادگاه مؤثر باشد.

پس از ثبت دادخواست و مشخص شدن شعبه دادگاه خانواده، معمولاً دادگاه بر اساس قانون، زوجین را به داوری ارجاع می‌دهد. داوری فرایندی است که هدفش تلاش برای ایجاد صلح و سازش بین طرفین است. غالباً مرد و زن هر کدام یک داور معرفی می‌کنند تا در یک محدوده زمانی مشخص با گفت‌وگو و بررسی مشکل، راهکاری برای ادامه یا قطع زندگی مشترک بیابند. اگر این مرحله با شکست مواجه شود، دادگاه وارد رسیدگی قضایی می‌شود.

در جلسه دادگاه، قاضی ابتدا وضعیت حقوق مالی زن را بررسی می‌کند. مرد موظف است تکلیف مهریه، نفقه، اجرت‌المثل و نیز شرط تنصیف اموال را (در صورت امضا شدن در عقدنامه) مشخص کند. پس از روشن شدن این حقوق، چنانچه مرد مایل باشد، می‌تواند در همان حین، درخواست اعسار و تقسیط مهریه یا پرداخت اقساطی سایر تعهدات مالی را مطرح کند. در نهایت، دادگاه پس از ارزیابی و احراز عدم سازش زوجین، گواهی عدم امکان سازش (رأی طلاق) را صادر می‌کند.

بعد از صدور رأی، لازم است حکم دادگاه قطعیت پیدا کند. یعنی اگر زن به رأی اعتراض داشته باشد، پرونده به مراجع بالاتر (تجدیدنظر و سپس دیوان عالی کشور) می‌رود. سرانجام با قطعیت رأی، مرد سه ماه فرصت دارد تا با مراجعه به دفترخانه رسمی طلاق، درخواست اجرای صیغه طلاق را بدهد. اگر این کار را ظرف مهلت مقرر انجام ندهد، اعتبار گواهی عدم امکان سازش از بین رفته و ناچار است همه روند را از ابتدا دنبال کند.

مدارک لازم در طلاق یک طرفه از طرف مرد

مرد برای آنکه دادخواست طلاق را با موفقیت به ثبت برساند، نیازمند اسناد و مدارکی است که وجود رابطه زوجیت را نشان دهد و هویت طرفین را مشخص کند. در این میان سه مدرک اهمیت ویژه‌ای دارند:

1. اصل سند ازدواج یا رونوشت آن: اگر اصل سند ازدواج مفقود شده باشد، می‌توان با مراجعه به دفترخانه‌ای که عقد در آن ثبت شده، رونوشت رسمی اخذ کرد.
2. اصل شناسنامه مرد: دادگاه باید مطمئن باشد شخصی که درخواست طلاق یک طرفه را مطرح می‌کند، واقعاً همان شوهر است.
3. اصل کارت ملی مرد: برای تأیید اطلاعات هویتی، معمولاً ارائه کارت ملی هم مورد نیاز است.

گاهی ممکن است زن اصل سند ازدواج را در اختیار داشته باشد و آن را تحویل ندهد. در چنین شرایطی، مرد با ارائه مدارک شناسایی و درخواست از سردفتر، می‌تواند رونوشت عقدنامه را دریافت و آن را ضمیمه دادخواست خود کند. همچنین اگر زن مفقود شدن سند ازدواج را ادعا کند، باز هم با پیگیری از دفترخانه، گرفتن رونوشت رسمی امکان‌پذیر است.

نقش داوری در طلاق یک طرفه

بعد از آنکه مرد دادخواست طلاق یک طرفه را ارائه کرد، مرحله داوری یکی از الزامات قانونی است. هرچند بسیاری از قضات، گزارش داوری را بیشتر به شکل تشریفات نگاه می‌کنند، اما هدف اصلی این مرحله، فراهم کردن زمینه گفت‌وگو و سازش میان زن و شوهر است.

در داوری، طرفین می‌توانند مشکلات زناشویی و علت اصلی اختلاف را توضیح دهند و داوران نیز به عنوان معتمد یا فردی مطلع، راهکارهای آشتی و رفع کدورت را پیشنهاد ‌کنند.

اگر تلاش داوران برای سازش به نتیجه برسد و طرفین تصمیم بگیرند به زندگی مشترک ادامه دهند، فرایند رسیدگی متوقف می‌شود.

اما اگر داوری با شکست مواجه شود یا اختلافات زوجین عمیق و غیرقابل حل تشخیص داده شود، نظریه عدم امکان سازش از جانب داوران به دادگاه ارسال شده و قاضی بر اساس مستندات قانونی، روند دادرسی را ادامه خواهد داد.

شرایط مالی زن در طلاق از طرف مرد

در «طلاق از طرف مرد» و به‌طور کلی در هر نوع طلاقی که به‌صورت یک‌جانبه باشد، حقوق زن در قوانین ایران مورد تأکید قرار گرفته است. نخستین حق، مهریه است که به‌محض عقد دائم، بر عهده مرد است.

نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) در چگونگی پرداخت و زمان آن تأثیرگذار است، اما اصل وجوب مهریه از بین نمی‌رود.

حتی اگر زن به وظایف زناشویی خود تمکین نکند یا متهم به روابط نامشروع شود، همچنان مهریه از مسئولیت‌های مرد ساقط نمی‌گردد. تنها در صورتی که زن پیش از نزدیکی با طلاق مواجه شود، اصولاً مهریه‌اش به نصف کاهش پیدا خواهد کرد.

حق دیگر زن، نفقه است که شامل هزینه‌های متعارف زندگی او می‌شود. تا زمانی که زن در عده طلاق رجعی قرار دارد (حدود سه ماه پس از وقوع طلاق رجعی)، مرد باید نفقه را بپردازد، مگر آنکه طلاقی که صادر می‌شود، طلاقی باشد که دیگر رجوع در آن ممکن نباشد (مثل طلاق خلع یا باکره بودن زن که در این حالت طلاق بائن خواهد بود).

اجرت‌المثل نیز از حقوق مالی زن است. اگر زن در طول زندگی مشترک کارهایی فراتر از وظایف متعارف زناشویی انجام داده باشد و هدفش از انجام آن کارها، مجانی کار کردن یا تبرع نبوده باشد، می‌تواند پس از درخواست طلاق از طرف مرد، اجرت‌المثل را مطالبه کند.

تعیین مبلغ نهایی معمولاً بر اساس نظریه کارشناس رسمی انجام می‌شود و دادگاه آن را در حکم طلاق قید می‌کند.

شرط تنصیف دارایی نیز از جمله شروط چاپی در عقدنامه است که اگر شوهر آن را هنگام عقد امضا کرده باشد، هنگام طلاق یک طرفه موظف می‌شود تا حداکثر نصف اموال تحصیل‌شده پس از ازدواج را به نام همسرش انتقال دهد.

البته این شرط در صورتی اجرا می‌شود که مرد فاقد دلایل موجهی برای طلاق باشد و نشوز (عدم تمکین زن) یا تخلف زن از وظایف زناشویی در دادگاه ثابت نشود.

طلاق در دوران عقد و باکره بودن زن

طلاق در دوران عقد تفاوت چندانی با طلاقی که پس از شروع زندگی زیر یک سقف انجام می‌شود، ندارد. در هر حال، «طلاق یک طرفه از طرف مرد» می‌تواند در همان دوران عقد مطرح شود. اگر زن باکره باشد و میان او و شوهر رابطه زناشویی صورت نگرفته باشد، مهریه‌اش نصف می‌شود.

اما نکته این است که در صورت باکره بودن زن، طلاقی که صادر می‌شود از نوع طلاق بائن است؛ به این معنی که مرد حق رجوع به زن را در مدت عده ندارد و رابطه زناشویی کاملاً منحل می‌شود. همچنین در این وضعیت، اصولاً بحث نفقه ایام عده مطرح نخواهد بود؛ زیرا عده برای زن باکره کمتر از زن غیر باکره است و شکل خاص خود را دارد.

از دیگر تفاوت‌های طلاق در دوران عقد این است که اگر زوجین واقعاً با هم زیر یک سقف نرفته باشند و هیچ‌گونه هزینه‌ای به زن پرداخت نشده باشد (یا زن هزینه‌ای مطالبه نکرده باشد)، امکان طرح ادعای نفقه معوقه یا اجرت‌المثل به‌ندرت پیش می‌آید. با این وجود، در این دوران هم تکلیف مهریه باید مشخص شود و بدون روشن شدن وضعیت مهریه، گواهی عدم امکان سازش صادر نخواهد شد.

استرداد جهیزیه و سایر حقوق مالی در طلاق از طرف مرد

گاهی زن جهیزیه را در منزل مشترک به همراه آورده است. اگر شوهر درخواست طلاق یک طرفه را ارائه کند، ممکن است زن نیز مایل باشد جهیزیه‌ خود را پس بگیرد.

اصولاً جهیزیه با فاکتورهای خرید و اسناد مربوطه، تحت مالکیت زن است و مرد حق تصاحب آن را ندارد. در فرایند رسیدگی به طلاق، زن می‌تواند درخواست صدور دستور موقت برای جلوگیری از انتقال جهیزیه را مطرح کند.

پس از پایان دادرسی و صدور حکم قطعی طلاق، زن می‌تواند جهیزیه‌اش را مسترد کند یا حتی در حین ادامه زندگی مشترک، اگر سوءنیتی از جانب مرد مشهود باشد، از دادگاه دستور موقت بگیرد و وسایل را از خانه مشترک بیرون ببرد.

علاوه بر جهیزیه، ممکن است زن حقوق مالی دیگری مانند طلب نفقه‌های گذشته داشته باشد. اگر ثابت کند مرد در طول زندگی در پرداخت نفقه کوتاهی کرده، حتی اگر مرد مدعی باشد که زن تمکین نمی‌کرده، باید دادگاه به موضوع رسیدگی کند و نهایتاً تکلیف پرداخت یا عدم پرداخت این نفقه‌ها را مشخص سازد. در نهایت، ثبت طلاق یک طرفه از طرف مرد منوط به تسویه یا حداقل توافق بر سر تمامی حقوق مالی زن است.

اعتراض زن و تاثیر آن بر مدت زمان طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر است؟

یکی از علت‌هایی که می‌تواند باعث طولانی شدن روند رسیدگی به «طلاق یک طرفه از طرف مرد» شود، اعتراض زن به حکم دادگاه بدوی است. بعد از صدور رأی اولیه، زن حق دارد طی مهلت قانونی به دادگاه تجدیدنظر استان و در مرحله بعدی (در صورت لزوم) به دیوان عالی کشور اعتراض نماید.

در این حالت، رسیدگی به پرونده از دادگاه بدوی به دادگاه تجدیدنظر کشیده می‌شود و زمان صدور رأی قطعی ممکن است چند ماه طول بکشد. اگر رأی دادگاه تجدیدنظر هم مورد اعتراض قرار گیرد، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود و همین امر مجدداً زمان‌بر خواهد بود.

بنابراین این پاسخ که «طلاق یک طرفه از طرف مرد چقدر طول میکشد؟» منوط به عدم اعتراض یا میزان اعتراضات زوجه است.

اگر زن هیچ اعتراضی مطرح نکند، در وضعیت عادی ممکن است از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم قطعی و جاری شدن صیغه طلاق، حدود چهار تا پنج ماه زمان لازم باشد. اما اگر زن از حق اعتراض خود استفاده کند، گاهی ممکن است این فرایند حتی تا یک سال یا بیشتر نیز ادامه پیدا کند.

سخن پایانی

فرایند «طلاق یک طرفه از طرف مرد» اگرچه در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل دارای پیچیدگی‌های حقوقی متعددی است که مرد را ملزم به رعایت حقوق همسر می‌کند.

پرداخت مهریه، تعیین‌تکلیف نفقه، اجرت‌المثل و حتی امکان تقسیم اموال حاصل از زندگی مشترک در چارچوب شرط تنصیف دارایی، همه مسائلی هستند که می‌توانند مسیر طلاق را طولانی و مرد را با تعهدات سنگین روبه‌رو کنند.

همچنین مدت‌زمان این طلاق بسته به میزان اعتراض زن و پیچیدگی پرونده ممکن است از چند ماه تا یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند.

بنابراین توصیه می‌شود پیش از هر اقدامی، با وکیلی متخصص در زمینه دعاوی خانوادگی مشورت کنید تا ضمن آگاه شدن از تمامی حقوق و تکالیف قانونی، بتوانید با اطمینان خاطر و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، تکلیف روابط حقوقی با همسر خود را مشخص نمایید.

سوالات متداول